Post Office Monthly Income Scheme (MIS) ही अनेकांनी निवडलेली सुरक्षित गुंतवणूक योजना आहे. या योजनेतून दरमहा निश्चित व्याज मिळतं, पण खात्यातील Nominee ची माहिती वेळेवर अपडेट न केल्यास भविष्यात मोठ्या अडचणी येऊ शकतात. खातेदाराच्या मृत्यूनंतर पैसे कोणाला मिळणार हे स्पष्ट नसेल, तर नातेवाईकांना कोर्ट-कचेर्‍यात जावं लागतं. म्हणूनच, या लेखात आपण पाहणार आहोत – Nominee update करण्याची संपूर्ण प्रक्रिया, लागणारी कागदपत्रं, फॉर्म, पोस्ट ऑफिसची अट आणि सावधगिरीच्या गोष्टी.
जर तुझं MIS account पोस्ट ऑफिसमध्ये असेल, तर हे अपडेट वेळेत करणं तुला आणि तुझ्या कुटुंबाला भविष्यातील त्रासापासून वाचवू शकतं.
Nominee Update कधी करायचा?
- जर आधी nominee नोंदवलेला नसेल
- आधीचं nominee नाव बदलायचं असेल
- दुसरं कोणीतरी नवीन जोडायचं असेल
- दोन Nominees जोडून proportion ठरवायचं असेल
Nominee Update करण्यासाठी लागणारी कागदपत्रं
- MIS पासबुक (original)
- KYC documents – आधार, PAN
- Form – SB 55 (Request for Nomination/Change/Cancellation of Nomination)
✓हा फॉर्म पोस्ट ऑफिसमध्ये मोफत मिळतो किंवा India Post Website वरून डाउनलोड करता येतो - सही असलेले फोटो आयडी
- Joint account असल्यास इतर खातेदारांची सहमती व सही.
प्रक्रिया:
Step 1: जवळच्या पोस्ट ऑफिसमध्ये जा
जिथे MIS Account चालू आहे त्या शाखेत स्वतः जावं.
Step 2: SB 55 फॉर्म भरा
- Nominee चे नाव, वय, नाते, आणि अंशतः वाटप (proportion – 100% की 50–50%) स्पष्टपणे लिहा
- फॉर्मवर खातेदाराची सही आवश्यक आहे
- जर Joint Account असेल, तर दोघांच्या सह्या लागतात
Step 3: डॉक्युमेंट्स आणि पासबुक सोबत द्या
तपासणीसाठी KYC आणि पासबुक अधिकाऱ्याला द्या.
Step 4: अधिकारी च्या हाताने Nominee update करता येईल
तुमचा फॉर्म आणि माहिती verify केल्यानंतर, पोस्ट ऑफिस system मध्ये नोंद करतं
तुमच्या पासबुकवर “Nominee Registered” असा शिक्का (seal) मारला जातो.
काही महत्त्वाच्या गोष्टी:
- एकच खात्यावर केवळ एकच Nominee असतो (Joint account असल्यास सुद्धा)
- Nominee update झाल्यानंतर त्याबाबत कोणतंही official letter दिलं जात नाही, म्हणून पासबुकवरची नोंद हीच पुरावा मानली जाते
- बदल केल्यानंतर minimum 1–2 कार्यदिवस लागतात
1. Monthly Income Scheme मध्ये nominee update कधी करावा?
खातं उघडताना nominee दिला नसेल किंवा तो बदलायचा असेल तर nominee update करावा. विशेषतः account holder च्या नंतर पैशांची गैरसोय टाळण्यासाठी हे तातडीने करणं गरजेचं आहे.
2. पोस्ट ऑफिसमध्ये nominee बदलण्यासाठी कोणता फॉर्म लागतो?
Nominee add करायचा असल्यास Form DA-1, आणि बदलायचा असल्यास Form DA-2 लागतो. हे फॉर्म जवळच्या पोस्ट ऑफिसमधून फ्रीमध्ये मिळतात.
Post Office Passbook 2025 हरवल्यास पैसे काढायचे तरी कसे?
3. जर nominee नसेल आणि खातेदार मरण पावला, तर पैसे कोणाला मिळतात?
त्या केस मध्ये पैसे मिळवण्यासाठी legal heir ने succession certificate किंवा court order सादर करावा लागतो. ही प्रक्रिया वेळखाऊ आणि खर्चिक असते.
4. nominee बदलल्यानंतर त्याची पुष्टी मिळते का?
हो. Form verify झाल्यानंतर पासबुकमध्ये update केला जातो किंवा update slip दिली जाते. खातेदाराने ती पावती व्यवस्थित जपून ठेवावी.
5. Account transfer केल्यावर nominee update करावा लागतो का?
हो. जर MIS account एका पोस्ट ऑफिसमधून दुसऱ्या पोस्ट ऑफिसमध्ये transfer केला, तर काही वेळा nominee ची नोंद नवीन ब्रांचमध्ये reflect होत नाही. खातेदाराने पासबुक तपासून पुन्हा nominee ची नोंद करून घ्यावी.
6. Nominee update साठी account holder personally उपस्थित नसेल तर काय पर्याय आहे?
जर खातेदार स्वतः हजर राहू शकत नसेल, तर Properly attested Power of Attorney (POA) चा वापर करून अधिकृत प्रतिनिधीला फॉर्म भरून update करता येतो. पण प्रत्येक पोस्ट ऑफिसचं नियम वेगळा असतो, त्यामुळे आधी शाखेशी खात्री करावी.
7. परदेशात असणाऱ्या account holder साठी nominee update कसा करता येतो?
जर खातेदार परदेशात असेल, तर Indian Embassy मधून POA बनवून त्या आधारे भारतातील प्रतिनिधी nominee update करू शकतो. यामध्ये Apostille documents व साक्षांकित फॉर्म आवश्यक असतात.
8. Nominee update साठी Succession Certificate लागतो का?
नाही, nominee update करताना Succession Certificate लागत नाही. Nominee update हा खातेदार स्वतःचा निर्णय आणि प्रक्रिया आहे, ज्यासाठी फक्त योग्य फॉर्म आणि ओळखपत्रं द्यावी लागतात.Succession Certificate लागतो तेव्हा जेव्हा खातेदाराचा मृत्यू झाला आहे आणि nominee नसेल, तर वारसदारांना पैसे मिळवण्यासाठी.म्हणजे Nominee update साठी नाही, पण मृत्यू झाल्यानंतर पैशांसाठी Succession Certificate आवश्यक असतो.
निष्कर्ष
Post Office Monthly Income Scheme मध्ये Nominee Update करणं एक सोपी पण महत्त्वाची प्रक्रिया आहे.
Nominee असल्यास मृत्यूनंतरचे व्यवहार सरळ होतात. त्यामुळे तुम्ही अजून नोंद नसेल केली, किंवा बदल करायचा असेल, तर लगेच जवळच्या पोस्ट ऑफिसला भेट द्या.
SB 55 फॉर्म, KYC आणि पासबुक घेऊन गेल्यास लगेच प्रक्रिया होते.
मी तुषार भगत, मागील 3 वर्षांपासून महाराष्ट्रातील विविध शासकीय योजना, लाभ व माहिती लोकांपर्यंत पोहोचवण्याचे काम करतोय. yojanawadi.com या वेबसाईटवर तुम्हाला सर्व योजना एका ठिकाणी, अगदी सोप्या भाषेत समजून घेता येतील — कारण तुमचा हक्काचा लाभ मिळवायला माहिती असणं गरजेचं आहे!