जगभरात दरवर्षी हजारो मुलं अशी असतात जी लसीकरणाअभावी टाळता येणाऱ्या आजारांनी ग्रासली जातात. DPT, OPV आणि BCG या लसींचं महत्त्व या पार्श्वभूमीवर वाढतंअनेक पालक असा विचार करतात की, “बाळ लहान आहे, नंतर लस देऊ”, पण खरा प्रश्न हा आहे — तुम्ही वेळेवर लस न दिल्यास धोका किती मोठा असतो?
DPT लस: तीन जीवघेण्या आजारांचा एकत्रित बचाव
DPT ही एकत्रित लस तीन घातक आजारांपासून बचाव करते:
- Diphtheria – घशाचा संसर्ग व दम लागणे
- Pertussis – काळा खोकला
- Tetanus – जखमेद्वारे पसरणारा काटक्याचा आजार
फायदे:
- लहान वयात रोगप्रतिकारक शक्ती तयार होते
- ICU स्तरावरच्या त्रासांपासून संरक्षण
- समाजामध्ये रोगाचा प्रसार थांबतो
OPV लस: पोलिओ मुक्त आयुष्यासाठी पायरी
OPV (Oral Polio Vaccine) ही तोंडात दिली जाणारी लस आहे. पोलिओ हा एक असा आजार आहे जो संपूर्ण आयुष्यासाठी अपंगत्व देतो. OPV लसीमुळे भारत आज पोलिओमुक्त देश बनू शकला आहे.
फायदे:
- पोलिओमुळे होणाऱ्या अंगविकृतींपासून बचाव
- कम्युनिटी इम्युनिटी वाढवते
- सोपी, वेदनारहित व मोफत लस
BCG लस: क्षयरोगापासून सुरुवातीपासूनच संरक्षण
BCG लस ही Tuberculosis (TB) या आजाराविरुद्ध लहानपणापासूनच लढा देण्यासाठी आवश्यक आहे. ती बाळाच्या डाव्या खांद्यावर दिली जाते आणि खपली तयार होते.
फायदे:
- TB पासून सुरुवातीपासून संरक्षण
- मेंदूतील टीबीचा धोका कमी
- लसीनंतरची खपली ही यशस्वी लसीकरणाचा पुरावा
लसीकरण वेळापत्रक: कोणत्या वयात कोणती लस?
| वय | लस |
|---|---|
| जन्मावेळी | BCG, OPV 0, Hepatitis B |
| 6 आठवडे | DPT 1, OPV 1 |
| 10 आठवडे | DPT 2, OPV 2 |
| 14 आठवडे | DPT 3, OPV 3 |
| 16-24 महिने | DPT बूस्टर, OPV बूस्टर |
| 5 वर्षे | DPT बूस्टर 2 |
| 10-16 वर्षे | Tetanus टोकन डोस |
तुम्ही ही चूक करत आहात का? — “बाळाला ताप आला म्हणून लस पुढे ढकलणं”
लसीकरणानंतर ताप येणं हे एक सामान्य लक्षण आहे. याचा अर्थ तुमच्या बाळाची रोगप्रतिकारक यंत्रणा सक्रिय होते आहे. त्यामुळे लस पुढे ढकलणं म्हणजे बाळाला गंभीर आजारांसाठी उघडं टाकणं होय.
एक पालक म्हणून तुम्हाला काय माहित असायला हवे?
- लसींचा त्रास म्हणजे त्यांचा परिणामकारकपणा
- मोफत लसीकरण सरकारी रुग्णालयांमध्ये सहज उपलब्ध
- लसीकरण कार्ड म्हणजे तुमच्या बाळाचं आरोग्य सुरक्षा कवच
- मिस झालेल्या डोससाठी कॅचअप योजना देखील असते
निष्कर्ष: लसी म्हणजे सुरक्षित भविष्यासाठी गुंतवणूक
जर तुम्हाला वाटत असेल की लस देणं म्हणजे फक्त एक औपचारिकता आहे, तर विचार बदला – लसीकरण ही आपल्या मुलांचं भवितव्य सुरक्षित करणारी पायरी आहे. वेळेवर आणि संपूर्ण लसीकरण म्हणजेच निरोगी बालपणाची गॅरंटी.
OPV आणि IPV मध्ये काय फरक आहे?
OPV ही तोंडातून दिली जाणारी लस आहे, तर IPV इंजेक्शनद्वारे दिली जाते. दोघेही पोलिओपासून संरक्षण करतात, परंतु OPV भारतात मोफत उपलब्ध आहे
DPT नंतर खांद्यावर सूज आली तर?
थोडी सूज आणि ताप येणे सामान्य आहे. डॉक्टरने सांगितलेली औषधे घ्या आणि घाबरू नका.
BCG लस का खांद्यावर दिली जाते?
खपली तयार होणे हे BCG लसीचं चिन्ह असतं, म्हणून ती डाव्या खांद्यावरच दिली जाते
बीसीजी (BCG) आणि डीपीटी (DPT) लसीचे फुल फॉर्म काय आहेत?
BCG म्हणजे Bacillus Calmette–Guérin – ही लस क्षयरोग (TB) या फुफ्फुसांवरील गंभीर आजारापासून बाळाला वाचवते.
DPT म्हणजे Diphtheria, Pertussis, Tetanus – ती एकाच इंजेक्शनमधून तीन धोकादायक संसर्ग विरुद्ध संरक्षण देते.हे फक्त नाव नाहीत, हे बाळाच्या आरोग्याचं “त्रिकुट कवच” आहे.
बीसीजी लस बाळाला जन्मानंतर किती दिवसात दिली जाते?
BCG लस जन्मानंतरच्या पहिल्या 24 तासांत किंवा कमाल 15 दिवसांत दिली जाते.ही लस जितक्या लवकर दिली जाईल, तितकं बाळ TB पासून सुरक्षित राहतं.BCG हे पहिलं वैज्ञानिक आशीर्वाद आहे – जे बाळाच्या खांद्यावर दिलं जातं, पण त्याचं कवच आयुष्यभर असतं.
बीसीजी आणि हेपेटायटीस बी लस एकत्र देता येते का?
हो, ही दोन्ही लस एकत्र दिल्या जातात – आणि त्या पूर्णपणे सुरक्षित असतात.BCG ही डाव्या खांद्यावर दिली जाते आणि Hepatitis B ही उजव्या मांडीवर.या दोन्ही लसी एकमेकांच्या परिणामांवर कधीच परिणाम करत नाहीत.एकाच वेळी संरक्षण मिळालं की, बाळही सुरक्षित, आणि आई-बाबांचे मनही शांत.
बाळाला जन्मावेळीच बीसीजी आणि पोलिओ लस का दिली जाते?
कारण जन्मत: बाळाचं इम्युन सिस्टम खूपच नाजूक असतं.त्या क्षणी त्याला मोठ्या आजारांपासून वाचवण्यासाठी हाच सर्वोत्तम उपाय आहे.
BCG – Tuberculosis सारख्या गंभीर आजारापासून संरक्षण
OPV – पोलिओसारख्या आजारामुळे होणाऱ्या अपंगत्वापासून बचावही लसी म्हणजे बाळाच्या पहिल्या श्वासात मिळालेलं सुरक्षित भविष्यासाठीचं वरदान आहे.
बाळासाठी 5-in-1 लस म्हणजे नक्की काय असते?
5-in-1 लस (Pentavalent) ही एकाच इंजेक्शनमध्ये पाच गंभीर आजारांपासून संरक्षण देते:
1.)डिफ्थेरिया
2.)कासावीस खोकला
3.)टिटनस
4.)हिपॅटायटीस बी
5.)हिब (मेंदू व फुफ्फुसांवर संसर्ग करणारा जीवाणू)
ही लस बाळाला कमी इंजेक्शनात जास्त सुरक्षा देते – बाळ रडतं कमी, पण त्याचं आयुष्य हसतं जास्त!